„niech świeci wasze światło przed ludźmi” (Mt 5, 16).

  Św. Mateusz umieścił perykopę, będącą treścią dzisiejszego liturgicznego czytania ewangelicznego, między proklamacją Błogosławieństw, a wykładnią Nowego Prawa, opartego na przykazaniu bezwarunkowej miłości, która upodabnia nas do Ojca Niebieskiego. Podobnie jak cały piąty rozdział Ewangelii św. Mateusza dąży ku proklamacji prawa miłości, której praktykowanie czyni nas dziećmi Bożymi i  upodabnia nas w doskonałości do Boga Ojca: „Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują; tak będziecie synami Ojca waszego, który jest w niebie (…). Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski” (Mt 5, 44-45. 48), tak również dzisiejsza perykopa znajduje swój finał w poleceniu przysparzania chwały Ojcu poprzez czynienie dobra bliźnim, co jest sednem powołania ucznia Jezusa: „aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie” (Mt 5, 16). W tym sensie wezwanie Jezusa do bycia solą ziemi i światłem świata jest syntezą zarówno Błogosławieństw, jak i następującej po nich nowej interpretacji Dekalogu i opartego na nim Prawa, według logiki, którą św. Paweł wyraził w Pierwszym Liście do Koryntian: „Przeto czy jecie, czy pijecie, czy cokolwiek innego czynicie, wszystko na chwałę Bożą czyńcie” (1 Kor 10, 31). Jednocześnie wezwanie to jest zaproszeniem do naśladowania Jezusa, Światłości świata, wcielonego Słowa  doskonałego jak Ojciec, na którego całym swoim ziemskim życiem wskazywał, jak powiedział do Filipa: „Kto Mnie zobaczył, zobaczył także i Ojca” (J 14, 9). Zaś zjednoczenie z Panem przez wiarę w Niego uzdalnia uczniów, poprzez dar Ducha Świętego, do wypełnienia Jego poleceń, których ostatecznym celem jest chwała Boża: „Kto we Mnie wierzy, będzie także dokonywał tych dzieł, których Ja dokonuję, owszem, i większe od tych uczyni, bo Ja idę do Ojca. A o cokolwiek prosić będziecie w imię moje, to uczynię, aby Ojciec był otoczony chwałą w Synu” (J 14, 12-13). Otaczanie Ojca chwałą w Synu, przez codzienne upodabnianie się do Niego w myślach, słowach i czynach: oto istota naszego chrześcijańskiego powołania.

Dzisiejsze nauczanie Jezusa skierowane jest do Jego uczniów, adresatów Ośmiu Błogosławieństw, czyli tych, który poszli za Nim. Porównując ich do soli i światła, Pan uświadamia im zarówno naturę jak również cel ich powołania. Aby je zrozumieć warto zatrzymać się nad symboliką soli i światła, do której odwołuje się Jezus.

„Wy jesteście solą dla ziemi. Lecz jeśli sól utraci swój smak (gr. moranthe), czymże ją posolić? Na nic się już nie przyda, chyba na wyrzucenie i podeptanie przez ludzi” (Mt 5, 13). W świecie antycznym sól była substancją bardzo cenną, wręcz nieodzowną dla życia. W swojej księdze Syrach wymienia ją jako czwartą z rzeczy niezbędnych dla człowieka: „Rzeczy pierwszej potrzeby dla życia człowieka - to: woda, ogień, żelazo i sól, mąka pszenna, mleko i miód, krew winogron, oliwa i odzienie” (Syr 39, 26). Sól służyła bowiem nie tylko użyźniania ziemi, lecz również do przyprawiania potraw, oraz ich konserwacji. Z tej przyczyny nabrała ona również znaczenia symbolicznego, jako coś, co aktualizuje , oraz nadaje trwałości umowom i porozumieniom. Kiedy zawierano umowę poprzez uściśniecie sobie dłoni lub spisywano kontrakt, posypywano dłonie albo dokument szczyptą soli na znak ich dopełnienia i trwałości. Z tej samej przyczyny sól została wprowadzona w sferę sacrum i stanowiła nieodzowny element każdej ofiary. W Księdze Kapłańskiej czytamy: „Każdy dar należący do ofiary pokarmowej ma być posolony. Niech nie brakuje soli przymierza Boga twego przy żadnej ofierze pokarmowej. Każdy dar posypiesz solą” (Kpł 2, 13). W księdze Ezechiela Pan wydaje prorokowi następujące polecenie dotyczące ofiary całopalnej „A gdy ukończysz oczyszczenie, masz ofiarować młodego cielca bez skazy oraz barana bez skazy spośród mniejszego bydła. Te masz ofiarować przed Panem, a kapłani mają sypać sól i ofiarować je Panu, jako ofiarę całopalną” (Ez 43, 23-24). Wskazując Aaronowi, jakie potrawy mogą być udziałem jego udziałem, Pan Bóg mówi: „Wszystko, co odłożone jest z darów świętych, jakie Izraelici przynoszą Panu, daję na zawsze tobie, synom twoim i córkom. To jest należność wiekuista, przymierze soli wobec Pana dla ciebie i potomstwa twego wraz z tobą” (Lb 18, 19). W Nowym Przymierzu, zawartym w krwi Chrystusa, solą, którą należy posypać każdą ofiarę składaną Bogu jest wzajemna miłość i pojednanie: „Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam wspomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przez ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim! Potem przyjdź i dar swój ofiaruj!” (Mt 5, 22). Ponieważ nieczystym wobec Boga czyni dar to, co czyni nieczystym serce ofiarodawcy: „to, co z ust wychodzi, pochodzi z serca, i to czyni człowieka nieczystym. Z serca bowiem pochodzą złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne, kradzieże, fałszywe świadectwa, przekleństwa” (Mt 15, 18-19).

Jednocześnie czyny „nieczyste” sprawiają, że sól ucznia Jezusa traci swój smak. Św. Mateusz opisując ten dramatyczny proces posługuje się greckim czasownikiem moraino, który znaczy: „czynić głupim, stać się głupim, bezużytecznym”.  Przymiotnikiem moro, czyli „głupi” posługuje się Jezus w przypowieści o dobrej lub złej budowie: „Każdego zaś, kto tych słów moich słucha, a nie wypełnia ich, można porównać z człowiekiem nierozsądnym (gr. „andri moro”), który dom swój zbudował na piasku. Spadł deszcz, wezbrały potoki, zerwały się wichry i rzuciły się na ten dom. I runął, a upadek jego był wielki” (Mt 7, 26-27). Zatem bycie uczniem Jezusa polega nie tylko na słuchani Jego nauk, uczestniczeniu w niedzielnej Eucharystii czy korzystaniu z sakramentów, lecz również na wcielaniu w codzienność naszej egzystencji nauk Pana, współpracując z Jego łaską uświęcającą płynącą z godnie przeżytej Eucharystii i sakramentów świętych.

Jezus uczy nas, że „słoność” soli naszej chrześcijańskiej tożsamości, którą powinniśmy „użyźniać” usychający w grzechu świat, nie jest nam dana raz na zawsze i może być utracona, jeżeli odrzucimy jego łaskę i przez trwanie w grzechu śmiertelnym zerwiemy z Nim naszą łączność. Pan nie przebiera przy tym w słowach: z punktu widzenia Bożej ekonomii, utrata tożsamości chrześcijańskiej i odrzucenie łaski uświęcającej i uporczywe trwanie w grzechu śmiertelnym jest głupotą. Taki człowiek traci bezpowrotnie całą swoją użyteczność i wartość jako świadek Chrystusa, niczym sól, której nie można ponownie przyprawić. Jego los jest przesądzony. Św. Łukasz również pisze o odrzuceniu ucznia, który nie wypełnia słów Jezusa: „Dobra jest sól; lecz jeśli nawet sól smak swój utraci (gr. moranthe), to czymże ją zaprawić? Nie nadaje się ani do ziemi, ani do nawozu; precz się ją wyrzuca (gr. exo ballousin auto)” (Łk 14, 34). W przypowieści o uczcie królewskiej, zawartej w Ewangelii św. Mateusza, wobec gościa, który nie miał na sobie stroju weselnego, król zarządził: „Zwiążcie mu ręce i nogi i wyrzućcie go (gr. ekbalete auton) na zewnątrz, w ciemności! Tam będzie płacz i zgrzytanie zębów". Bo wielu jest powołanych, lecz mało wybranych” (Mt 22, 13). Nie wystarczy przyjąć powołanie, lecz należy tym powołaniem żyć na co dzień w jedności z Jezusem.  Święty Jan pisze: „Ten, kto we Mnie nie trwa, zostanie wyrzucony jak winna latorośl i uschnie. I zbiera się ją, i wrzuca do ognia, i płonie (gr. eis to pyr ballousin)” (J 15, 6).  Tragizm losu ucznia, który zerwał więź z Chrystusem wynika z wielkości daru, jaki otrzymał: „Komu wiele dano, od tego wiele wymagać się będzie; a komu wiele zlecono, tym więcej od niego żądać będą” (Łk 12, 39). Każdy z nas otrzymał na Chrzcie świętym łaski, z których wykorzystania na chwałę Bożą w swoim życiu doczesnym – czy tego chce, czy nie chce – będzie się musiał rozliczyć przed Bożym Majestatem u progu życia wiecznego.

„Wy jesteście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze. Nie zapala się też światła i nie stawia pod korcem, ale na świeczniku, aby świeciło wszystkim, którzy są w domu. Tak niech świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie” (Mt 5, 14-16).

W Prologu do swojej Ewangelii św. Jan przedstawia Jezusa jako odwiecznego Logosa, który jest naszym życiem i światłością: „W Nim było życie, a życie było światłością ludzi, a światłość w ciemności świeci i ciemność jej nie ogarnęła (…). Była światłość prawdziwa, która oświeca każdego człowieka, gdy na świat przychodzi” ( J 1, 4-5. 9). Jezus – Światłość, będąc objawieniem Trójcy Przenajświętszej jest Światłością – Darem. W Starym Testamencie, w księdze Izajasza, Bóg mówi o Słudze Pańskim:  „Ja, Pan, powołałem Cię słusznie, ująłem Cię za rękę i ukształtowałem, ustanowiłem Cię przymierzem dla ludzi, światłością dla narodów, abyś otworzył oczy niewidomym, ażebyś z zamknięcia wypuścił jeńców, z więzienia tych, co mieszkają w ciemności” (Iz 42, 6-8). Bycie  „światłością dla narodów” wyraża się w czynach miłosierdzia, skierowanych szczególnie do chorych i zniewolonych fizycznie i duchowo, jak czytamy w 58 rozdziale księgi Izajasza, którego fragment stanowi treść dzisiejszego, drugiego czytania liturgicznego: „Czyż nie jest raczej ten post, który wybieram: rozerwać kajdany zła, rozwiązać więzy niewoli, wypuścić wolno uciśnionych i wszelkie jarzmo połamać; dzielić swój chleb z głodnym, wprowadzić w dom biednych tułaczy, nagiego, którego ujrzysz, przyodziać i nie odwrócić się od współziomków. Wtedy twoje światło wzejdzie jak zorza i szybko rozkwitnie twe zdrowie. Sprawiedliwość twoja poprzedzać cię będzie, chwała Pańska iść będzie za tobą” (Iz 58, 6-8).

W Ewangelii św. Łukasza Zachariasz, prorokując zwraca się do swojego syna słowami: „A i ty, dziecię, prorokiem Najwyższego zwać się będziesz, bo pójdziesz przed Panem torując Mu drogi; Jego ludowi dasz poznać zbawienie [co się dokona] przez odpuszczenie mu grzechów, dzięki litości serdecznej Boga naszego. Przez nią z wysoka Wschodzące Słońce nas nawiedzi, by zajaśnieć tym, co w mroku i cieniu śmierci mieszkają, aby nasze kroki zwrócić na drogę pokoju” (Łk 1, 76-79). Podobnie starzec Symeon, trzymając w rękach Dzieciątko Jezus „błogosławił Boga i mówił: «Teraz, o Władco, pozwól odejść słudze Twemu w pokoju, według Twojego słowa. Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, któreś przygotował wobec wszystkich narodów: światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Twego, Izraela»” (Łk 2, 28-32). Nazywając uczniów światłem świata, Jezus potwierdza, że przez wiarę zostali oni włączeni w Jego dzieło zbawcze i teraz, wspierani Jego łaską, powinni światłem miłości bliźniego rozświetlać mroki świata. Jednocześnie uświadamia im, że ich nowe powołanie wymaga nieustannego dawania świadectwa całym swoim życiem. Podobnie jak miasto położone na górze nie jest w stanie ukryć swojego światła, tak chrześcijanin autentycznie przeżywający swoje zjednoczenie z Jezusem, promieniuje łaską Ducha  Świętego, budując królestwo Boże : „Z królestwem Bożym dzieje się tak, jak gdyby ktoś nasienie wrzucił w ziemię. Czy śpi, czy czuwa, we dnie i w nocy nasienie kiełkuje i rośnie, on sam nie wie jak. Ziemia sama z siebie wydaje plon, najpierw źdźbło, potem kłos, a potem pełne ziarnko w kłosie” (Mk 4, 26-28).

Dla owocnego wypełnienia tego powołania potrzebna jest cnota pokory, której zabrakło duchowi powołanemu do niesienia światła, Lucyferowi. Jak pisze prorok Izajasz: „Jakże to spadłeś z niebios, Jaśniejący, Synu Jutrzenki? Jakże runąłeś na ziemię, ty, który podbijałeś narody? Ty, który mówiłeś w swym sercu: Wstąpię na niebiosa; powyżej gwiazd Bożych postawię mój tron. Zasiądę na Górze Obrad, na krańcach północy. Wstąpię na szczyty obłoków, podobny będę do Najwyższego. Jak to? Strąconyś do Szeolu na samo dno Otchłani!” (Iz 14, 12-15). Pan Jezus zaś powiedział do swoich 72 uczniów, którzy z radością opowiadali Mu ich władzy nad złymi duchami: „Widziałem szatana, spadającego z nieba jak błyskawica” (Łk 10, 18). Dotyczy to również tych wszystkich ludzi, którzy stawiają siebie ponad innych, którymi gardzą. Św. Piotr poucza nas bowiem: „Wszyscy zaś wobec siebie wzajemnie przyobleczcie się w pokorę, Bóg bowiem pysznym się sprzeciwia, a pokornym łaskę daje. Upokórzcie się więc pod mocną ręką Boga, aby was wywyższył w stosownej chwili” (1 P 5, 5-6).   

Św. Paweł podkreśla w dzisiejszym drugim czytaniu, że im bardziej się umniejszamy, czyniąc w sobie przestrzeń dla Ducha Świętego, tym większego dobra Pan Bóg dokonuje za naszym pośrednictwem: „Tak też i ja przyszedłszy do was, bracia, nie przybyłem, aby błyszcząc słowem i mądrością głosić wam świadectwo Boże. Postanowiłem bowiem, będąc wśród was, nie znać niczego więcej, jak tylko Jezusa Chrystusa, i to ukrzyżowanego. I stanąłem przed wami w słabości i w bojaźni, i z wielkim drżeniem. A mowa moja i moje głoszenie nauki nie miały nic z uwodzących przekonywaniem słów mądrości, lecz były ukazywaniem ducha i mocy, aby wiara wasza opierała się nie na mądrości ludzkiej, lecz na mocy Bożej” (1 Kor 2, 1-5).

Podobnie zaś, jak absurdem jest zapalenie światła i schowanie go pod korcem, pozwalając, aby dom tonął w ciemnościach, tak niedorzeczne jest przyjmowanie łaski Bożej dla siebie samego i chowanie się w skorupie egoizmu: stajemy się wówczas jak sól, która straciła swój smak: bezużyteczni w swojej głupocie.

  Papież Franciszek w następujących słowach zwrócił się do wiernych, podczas homilii wygłoszonej 28.01.2016, w domu św. Marty: „Tajemnica Boga jest światłem, którego nie należy chować pod korcem lub pod łóżkiem, lecz ma być umieszczone na świeczniku, by oświetlało. I to jest jedna z cech chrześcijanina, który otrzymał światło przez Chrzest i musi się nim dzielić. Oznacza to, że chrześcijanin jest świadkiem. Świadectwo to jedna z charakterystycznych postaw chrześcijańskich. Chrześcijanin, który niesie światło, musi je pokazywać, ponieważ jest świadkiem. Kiedy chrześcijanin wolałby by światła Boga nie było widać i chce pozostać w ciemnościach, to wtedy wejdą one do jego serca, gdyż on boi się światła. I wtedy bożki, które są ciemnością, najbardziej mu się podobają. I zaczyna mu ich brakować. Brakuje mu czegoś i nie jest prawdziwym chrześcijaninem. Świadectwo. Chrześcijanin jest świadkiem Jezusa Chrystusa, Światłości Boga. I powinien to światło umieścić na świeczniku swojego życia. (…) Serce chrześcijanina jest wielkoduszne i zawsze otwarte. Nie jest sercem, które zamyka się we własnym egoizmie. I nie kalkuluje: tylko do tego miejsca, tylko do tamtego. Gdy wejdziesz w to światło Jezusa, gdy zagłębisz się w przyjaźń z Jezusem, kiedy pozwolisz się prowadzić Duchowi Świętemu, twoje serce stanie się otwarte, wielkoduszne. I chrześcijanin aż do tego miejsca nic nie zyskuje, tylko traci! Traci jednak, by zdobyć coś innego. I wraz z tą, w cudzysłowie, «porażką» interesów, zyskuje Jezusa, ubogaca się stając się świadkiem Jezusa”.                                                              
                                                                      Arek