„Wtedy sprawiedliwi jaśnieć będą jak słońce w królestwie Ojca swego” (Mt 13, 43).

  Dzisiejsza perykopa ewangeliczna jest kontynuacją nauczania Jezusa w przypowieściach o Królestwie niebieskim. Jego celem było przybliżenie uczniom natury Bożego królowania, jakie w Jezusie Chrystusie „przybliżyło się” to tych, którzy z wiarą przyjmą Ewangelię. Jej głoszenie było misyjnym zadaniem Dwunastu, którym Jezus nakazał: „Idźcie i głoście: Bliskie już jest królestwo niebieskie” (Mt 10, 7). To nauczanie, jak dowiadujemy się z słów Zbawiciela, nie było skierowane do „mądrych i roztropnych”, według standardów tego świata, lecz do „nepiois”: „prostaczków”, „małych”, czyli ludzi zdanych wyłącznie na Boga i w Nim odnajdujących swoją siłę i mądrość. Jezus mówi nam, że stanie się niczym „dziecko” jest niezbędnym warunkiem, by wejść do królestwa niebieskiego: „Zaprawdę, powiadam wam: Jeśli się nie odmienicie (gr. straphete) i nie staniecie jak dzieci (gr. paidia), nie wejdziecie do królestwa niebieskiego. Kto się więc uniży (gr. tapeinosei) jak to dziecko (gr. paidion), ten jest największy w królestwie niebieskim” (Mt 18, 3-4). To właśnie odmienienie się / uniżenie jest jedyną postawą, która umożliwia zrozumienie tajemnic królestwa Bożego, oraz wejście w zbawiającą i uświęcającą przestrzeń jego działania, ponieważ upodabnia nas ona do Jezusa, w Jego relacji do Ojca.
Jezus bowiem  „ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi, (…) uniżył (gr. etapeinosen) samego siebie, stawszy się posłusznym aż do śmierci - i to śmierci krzyżowej” (Flp 2, 7. 8), a Ojciec „Go nad wszystko wywyższył (gr. hyperypsosen) i darował Mu imię ponad wszelkie imię” (Flp 2, 9).

Zatem nauka o królestwie niebieskim, którą słyszymy w dzisiejszej Liturgii Słowa jest w istocie nauką krzyża, zaś odmienienie, czyli nawrócenie, a następnie  uniżenie wobec Boga na podobieństwo Jego Syna stanowią odpowiedź na wezwanie Chrystusa, które słyszeliśmy dwa tygodnie temu:  „Weźcie moje jarzmo na siebie i uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokorny sercem” (Mt 11, 29). Wziąć jarzmo Jezusa, to znaczy: na Jego podobieństwo, z prawdziwą pokorą i cichością serca przeżywać w jedności z Bogiem Ojcem każdy dzień jako dar Jego Opatrzności. To jest właśnie mądrość Ewangelii, mądrość krzyża, o której św. Paweł pisał do Koryntian: „Nauka bowiem krzyża głupstwem jest dla tych, co idą na zatracenie, mocą Bożą (gr. dynamis Theou) zaś dla nas, którzy dostępujemy zbawienia” (1 Kor 1, 18).

Moc i mądrość Boża przenika słowa dzisiejszych przypowieści, w których Jezus przybliża swoim słuchaczom rzeczywistość królestwa niebieskiego. Podobnie jak w przypadku przypowieści o Siewcy, również dzisiejsze nauczanie Jezusa jest dla nich niezrozumiałe i wymaga wyjaśnienia, którego Zbawiciel udziela swoim uczniom na osobności. Poznanie tajemnic królestwa Bożego nie jest jedynie aktem intelektualnym, lecz jest przede wszystkim otwarciem serca na łaskę Bożą, ponieważ jego celem jest nasze nawrócenie i zbawienie, o czym pisał cytowany przez Jezusa prorok Izajasz: „Słuchać będziecie, a nie zrozumiecie, patrzeć będziecie, a nie zobaczycie. Bo stwardniało serce tego ludu, ich uszy stępiały i oczy swe zamknęli, żeby oczami nie widzieli ani uszami nie słyszeli, ani swym sercem nie rozumieli: i nie nawrócili się, abym ich uzdrowił” (Mt 13, 14-15).  O tym jak ważne jest otwarcie serca na Bożą Miłość dla pełnego zrozumienia Jego Objawienia przypomina nam Jezus w gorzkich słowach skierowanych do uczniów idących do Emaus: „O nierozumni, jak nieskore są wasze serca (gr. O anoetoi kai bradeis te kardia; dosł. O bezmyślni i powolni sercem)  do wierzenia we wszystko, co powiedzieli prorocy” (Łk 24, 25). Oni sami zresztą dają świadectwo mocy Bożej towarzyszącej przepowiadaniu Ewangelii: „Czy serce nie pałało (gr. kardia hemon kaiomene; dosł. Czyż serce nasze płonące nie było) w nas, kiedy rozmawiał z nami w drodze i Pisma nam wyjaśniał?” (Łk 24, 32). Zrozumienie tajemnic naszego zbawienia jest zatem darem Ojca, przez Syna, w mocy Ducha Świętego, którego ogień rozgrzewa i zmiękcza nasze serca nie dla akademickiego poznania Boga, lecz dla naszego nawrócenia i zbawienia, jak czytamy w księdze Ezechiela:  „I dam wam serce nowe i ducha nowego tchnę do waszego wnętrza, odbiorę wam serce kamienne, a dam wam serce z ciała. Ducha mojego chcę tchnąć w was i sprawić, byście żyli według mych nakazów i przestrzegali przykazań, i według nich postępowali” (Ez 36, 26-27).

Dzisiejsza perykopa ewangeliczna, będąca kontynuacją nauki o królestwie niebieskim, składa się  z trzech przypowieści, z których pierwszą Jezus wyjaśnił swoim uczniom na ich wyraźne żądanie. Jej treść można pojąć jako swoistą pochwałę mądrości i opatrzności Bożej triumfującej nad złem tego świata. Na niej też chciałbym się skupić w dzisiejszych rozważaniach

„Królestwo niebieskie podobne jest do człowieka, który posiał dobre nasienie na swej roli. Lecz gdy ludzie spali, przyszedł jego nieprzyjaciel, nasiał chwastu między pszenicę i odszedł. A gdy zboże wyrosło i wypuściło kłosy, wtedy pojawił się i chwast. Słudzy gospodarza przyszli i zapytali go: "Panie, czy nie posiałeś dobrego nasienia na swej roli? Skąd więc wziął się na niej chwast?" Odpowiedział im: "Nieprzyjazny człowiek to sprawił". Rzekli mu słudzy: "Chcesz więc, żebyśmy poszli i zebrali go?" A on im odrzekł: "Nie, byście zbierając chwast nie wyrwali razem z nim i pszenicy. Pozwólcie obojgu róść aż do żniwa; a w czasie żniwa powiem żeńcom: Zbierzcie najpierw chwast i powiążcie go w snopki na spalenie; pszenicę zaś zwieźcie do mego spichlerza” (Mt 13, 24-30).  

Boże królowanie, na które oczekiwali Izraelici, nadając mu rozmaite znaczenia: od politycznej dominacji nad wrogami, aż po proroctwa apokaliptyczne, z których najbardziej znaną jest wizja Daniela, opisująca przychodzącego w chwale Syna Człowieczego, jest darem, którego Bóg obiecał udzielić swojemu ludowi poprzez przyjście i działalność Mesjasza. Jezus jednoznacznie wskazuje, że tym Mesjaszem - Siewcą jest On sam: „Tym, który sieje dobre nasienie, jest Syn Człowieczy. Rolą jest świat, dobrym nasieniem są synowie królestwa, chwastem zaś synowie Złego. Nieprzyjacielem, który posiał chwast, jest diabeł; żniwem jest koniec świata, a żeńcami są aniołowie” (Mt 13, 37-39). Tylko Chrystus ma moc zbudowania królestwa Bożego na ziemi, ponieważ jak powiedział św. Piotr wobec arcykapłanów, którzy bezpośrednio przyczynili się do zamordowania Jezusa: „On jest kamieniem, odrzuconym przez was budujących, tym, który stał się głowicą węgła. I nie ma w żadnym innym zbawienia, gdyż nie dano ludziom pod niebem żadnego innego imienia, w którym moglibyśmy być zbawieni” (Dz 4, 11). Ten fragment Dziejów Apostolskich stanowi swoistą ilustrację do przypowieści Jezusa: Apostołowie, czyli synowie królestwa, starli się z synami Złego, gdyż arcykapłani, po ukrzyżowaniu Jezusa, odrzucając fakt Jego Zmartwychwstania, dążyli do zabicia Jego uczniów (udało się im to z Jakubem Sprawiedliwym). W ten sposób świadomie i dobrowolnie ci, którzy mieli być pasterzami Izraela i kapłanami Najwyższego potwierdzili  swoim postępowaniem słowa Jezusa: „Wy macie diabła za ojca i chcecie spełniać pożądania waszego ojca. Od początku był on zabójcą i w prawdzie nie wytrwał, bo prawdy w nim nie ma. Kiedy mówi kłamstwo, od siebie mówi, bo jest kłamcą i ojcem kłamstwa” (J 8, 44). Boże królowanie wyraża się i w pełni realizuje w misji zbawczej Jezusa Chrystusa kontynuowanej przez Jego Kościół i każdy kto z Nim walczy jest „chwastem”, który odbierze należną „nagrodę” swojego "ojca".

Czasami rozróżnienie między synami królestwa a synami Złego nie jest od razu oczywiste. „Chwast” (gr. zizania), o którym mówi Jezus, to trujący rodzaj rajgrasu zwany życicą. W początkowej fazie wzrostu przypomina ona pszenicę, podstawowy składnik jadłospisu ówczesnych mieszkańców Palestyny. Diabeł jest nieudolnym naśladowcą Boga: nie mogąc niczego stworzyć, deformuje Boże dzieła, nadając im znamię swojej niedoskonałości. Stąd ewangeliczne porównanie z życicą jest wyjątkowo trafne – chociaż podobna do pszenicy, jest ona trująca, podobnie Szatan, bazując na pozorach dobra, tworzy fałszywą rzeczywistość, która stwarzając ułudę życia w rzeczywistości prowadzi do śmierci wiecznej. Podczas gdy Jezus ustanawia królestwo swojego Ojca, wybierając i posyłając uczniów, aby szli i owoc przynosili (por. J 15, 16) czyniąc to w świetle dnia (por. Mt 10, 27), jego prześmiewca, diabeł, posyła swoje sługi nocą, by podstępnie niszczyli dzieło Boże i budowali królestwo grzechu i śmierci.  Jezus wzywa nas zatem do nieustannego czuwania i trwania w łasce uświęcającej nie tylko dlatego, że może nadejść w każdej chwili (por. Mt 24, 42-44), lecz również ustami św. Piotra ostrzega nas przed Szatanem: „Bądźcie trzeźwi! Czuwajcie! Przeciwnik wasz, diabeł, jak lew ryczący krąży szukając kogo pożreć. Mocni w wierze przeciwstawcie się jemu!” (1P 5, 8). Destrukcyjne działania złego ducha są często tak perfidne, a jego słudzy darzeni są nierzadko szacunkiem tak wielkim, że na początku niezwykle trudno rozpoznać jego działanie. Wystarczy wspomnieć kalumnie arcykapłanów, uczonych w Piśmie i faryzeuszów, cieszących się opinią ludzi Bożych, którzy doszukiwali się diabelskiego źródła mocy Jezusa, niszcząc w ten sposób rodzącą się wiarę ludu: „On tylko przez Belzebuba, władcę złych duchów, wyrzuca złe duchy” (Mt 12, 46). Podobnie w rodzących się wspólnotach chrześcijańskich pojawiali się fałszywi nauczyciele podważający prawdziwą doktrynę i wprowadzający podziały. Walcząc z nimi św. Paweł był zmuszony posunąć się do stwierdzenia, które ukazuje skalę problemu: „Ale gdybyśmy nawet my lub anioł z nieba głosił wam Ewangelię różną od tej, którą wam głosiliśmy - niech będzie przeklęty! Już to przedtem powiedzieliśmy, a teraz jeszcze mówię: Gdyby wam kto głosił Ewangelię różną od tej, którą [od nas] otrzymaliście - niech będzie przeklęty!” (Ga 1, 8-9).

Obecność zła na świecie, oraz działalność Złego stanowi dla uczniów Jezusa powód do zgorszenia i pytają oni słowami bohaterów naszej przypowieści: „Panie, czy nie posiałeś dobrego nasienia na swej roli? Skąd więc wziął się na niej chwast?” (Mt 13, 27). Paradoksalnie im więcej Szatan działa w świecie, tym głośniej jego mniej lub bardziej świadomi słudzy wołają: „Skoro Bóg jest i skoro jest dobry, to dlaczego na świecie jest tyle zła?” I odpowiadają sobie: „Boga nie ma, bo jest zło!” Szatan zaciera ręce na takie dictum, gdyż widzi jak wielu ludzi porzuca wiarę i odwraca się od Boga, nie rozumiejąc, że nasza możliwość czynienia zła jest w pewnym sensie miarą miłości Boga do nas. Stworzyciel bowiem dał nam, ludziom wolność prawdziwą, a jej nadużycie zrodziło nieposłuszeństwo, przez którego konsekwencję – grzech pierworodny straciliśmy przyjaźń z Bogiem. W konsekwencji Jego Jednorodzony Syn umarł na krzyżu, aby pojednać nas z Ojcem.  W Liście Apostolskim Mulieris Dignitatem św. Jan Paweł II pisze:  „W sensie paradoksalnym można powiedzieć, iż grzech przedstawiony w trzecim rozdziale Księgi Rodzaju jest potwierdzeniem prawdy o obrazie i podobieństwie Boga w człowieku, o ile prawda ta oznacza wolność, czyli wolną wolę, której człowiek może użyć, wybierając dobro, ale może też nadużyć, wybierając — wbrew woli Boga — zło. W znaczeniu istotowym jednakże grzech jest zaprzeczeniem tego, kim Bóg jest — jako Stwórca — w stosunku do człowieka, oraz tego, czego Bóg od początku i odwiecznie chce dla człowieka” (MD, 10). Źródła zła ojciec święty upatruje w naszej wolnej decyzji, by odrzucić Bożą miłość: „Od zarania dziejów ludzkość przeżywała tragiczne doświadczenie zła i starała się zrozumieć jego korzenie oraz wyjaśnić jego przyczyny. Zło nie jest anonimową siłą, działającą w świecie za sprawą deterministycznych, bezosobowych mechanizmów. Zło jest możliwe wskutek ludzkiej wolności. Właśnie ta zdolność, odróżniająca człowieka od innych istot żyjących na ziemi, stanowi ośrodek dramatu zła i stale mu towarzyszy. Zło ma zawsze czyjąś twarz i czyjeś imię: twarz i imię mężczyzn i kobiet, którzy je dobrowolnie wybierają (…) Jeśli szukać będziemy najgłębszej istoty zła, okaże się, że w ostatecznym rozrachunku jest ono tragicznym uchybieniem wobec wymogów miłości. Dobro moralne natomiast rodzi się z miłości, objawia się jako miłość i kieruje się ku miłości” (Orędzie na światowy Dzień Pokoju, 1 stycznia 2005 roku).

To właśnie bezwarunkowa miłość do każdego człowieka sprawia, że ewangeliczny gospodarz, czyli Jezus, o którym św. Paweł pisze w Liście do Tymoteusza, że „Jeśli my odmawiamy wierności, On wiary dochowuje, bo nie może się zaprzeć siebie samego” (2Tm 2, 13), odrzuca propozycję sług, by wyrwać rosnące wraz z pszenicą chwasty. Ta bezrefleksyjna, przeradzająca się w agresję gorliwość sług, przywodzi zachowanie Jakuba i Jana, synów Zebedeusza, którzy wobec nieżyczliwości mieszkańców miasteczka samarytańskiego zapytali Jezusa:  „Panie, czy chcesz, a powiemy, żeby ogień spadł z nieba i zniszczył ich?” (Łk 9, 54). Zarówno w naszej perykopie, jak wobec gniewnego pytania Synów Gromu, padła odpowiedź odmowna, co więcej Jezus wręcz zabronił używania mocy udzielonej Apostołom do szkodzenia innym, nawet wrogim Mu ludziom. Pan jest bowiem objawieniem miłości Bożej, ta zaś, jak uczy nas św. Paweł, jest przede wszystkim cierpliwa (por. 1 Kor 13, 4).  

Cierpliwość miłującego Boga, który „sprawia, że słońce Jego wschodzi nad złymi i nad dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych” (Mt 5, 45) jest wyrazem Jego doskonałości. Jezus objawia ją w przypowieści o nieurodzajnym drzewie figowym, gdy ogrodnik mówi do właściciela drzewa: „Panie, jeszcze na ten rok je pozostaw; ja okopię je i obłożę nawozem; może wyda owoc. A jeśli nie, w przyszłości możesz je wyciąć” (Łk 13, 8), oraz w dramatycznej historii o przewrotnych rolnikach. W tej ostatniej przypowieści objawia się bezmiar miłosierdzia Boga, symbolizowanego przez właściciela winnicy, który wobec agresji najemników posuwających się do pobicia Jego sług (proroków), decyduje się – zdawało by się wbrew zdrowemu rozsądkowi – na posłanie Syna, z łatwym do przewidzenia skutkiem: „Wówczas rzekł pan winnicy: "Co mam począć? Poślę mojego syna ukochanego, chyba go uszanują". Lecz rolnicy, zobaczywszy go, naradzali się między sobą mówiąc: "To jest dziedzic, zabijmy go, a dziedzictwo stanie się nasze". I wyrzuciwszy go z winnicy, zabili” (Łk 20, 13-15). To jezusowe objawienie Boga jako miłosiernego Ojca, który niejako chwyta się wszelkich sposobów, by nas zbawić, ma – podobnie jak w cytowanych wersetach z proroctwa Ezechiela – aspekt praktyczny, o którym Zbawiciel, pierwszy obywatel królestwa niebieskiego, mówi: „Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a nieprzyjaciela swego będziesz nienawidził. Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują; tak będziecie synami Ojca waszego, który jest w niebie” (Mt 5, 43-45). Jego przebite na krzyżu Najświętsze Serce jest „przejściem granicznym” do królestwa Bożego, zaś chrzest zanurzający nas w Jego śmierć, obmywający z grzechu pierworodnego i czyniący członkami Kościoła –mistycznego Ciała Chrystusa, stanowi jedynie pewne „nadanie obywatelstwa”.

Wobec przykazania miłości Boga i Bliźniego, Pan –  z szacunku do nas – pozostawia nam wolność, by Go odrzucić, aż do ostatecznego końca, którym jest wieczne potępienie. Jezus mówi jednoznacznie: „Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony. Kto wierzy w Niego, nie podlega potępieniu; a kto nie wierzy, już został potępiony, bo nie uwierzył w imię Jednorodzonego Syna Bożego” (J 3, 17-18). Zbawiciel nie ma żadnych wątpliwości: na końcu świata chwasty zostaną zebrane: „Syn Człowieczy pośle aniołów swoich: ci zbiorą z Jego królestwa wszystkie zgorszenia i tych, którzy dopuszczają się nieprawości, i wrzucą ich w piec rozpalony; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów” (Mt 13, 41-42). Ci, którzy odrzucają istnienie piekła rozumianego jako „stan ostatecznego samowykluczenia z jedności z Bogiem” (KKK 1033) zapominają, że w ten sposób trywializują sens i wymiar naszego Odkupienia, gdyż skoro każdy człowiek – jak chce tego doktryna apokatastazy – i tak w końcu będzie zbawiony, czy tego chce czy nie, czy żyje według Bożego prawa, czy z premedytacją je łamie, w takim razie historia zbawienia, a szczególnie nauka krzyża traci sens, a on sam przestaje być nieskończonym darem miłości Boga do człowieka, skoro nie można go definitywnie odrzucić.

W swoim opisie Sądu Ostatecznego Jezus nawiązuje do przepowiadania św. Jana Chrzciciela, który zapowiadając rychłe nadejście Mesjasza mówił: „Ja was chrzczę wodą dla nawrócenia; lecz Ten, który idzie za mną, mocniejszy jest ode mnie; ja nie jestem godzien nosić Mu sandałów. On was chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem. Ma On wiejadło w ręku i oczyści swój omłot: pszenicę zbierze do spichlerza, a plewy spali w ogniu nieugaszonym»” (Mt 3, 11-12). Duch Święty, będący gwarantem doskonałości przyszłego Sądu Ostatecznego, jest przede wszystkim mocą miłosiernej miłości Bożej, w której Syn Człowieczy przyszedł szukać tego, co zginęło (por. Łk 19, 10). On też, jak uczy nas św. Paweł w dzisiejszym drugim czytaniu, wspomaga nas w naszej drodze ku świętości:  „Podobnie także Duch przychodzi z pomocą naszej słabości. Gdy bowiem nie umiemy się modlić tak, jak trzeba, sam Duch przyczynia się za nami w błaganiach, których nie można wyrazić słowami” (Rz 8, 26). Bóg pragnie bowiem zbawienia wszystkich ludzi i wręcz prosi, przez cytowanego już proroka Ezechiela, byśmy się wszyscy nawrócili: „Powiedz im: Na moje życie! - wyrocznia Pana Boga. Ja nie pragnę śmierci występnego, ale jedynie tego, aby występny zawrócił ze swej drogi i żył. Zawróćcie, zawróćcie z waszych złych dróg” (Ez 33, 11). Nic więc dziwnego, że ostatnim zdaniem naszej przypowieści jest obietnica złożona tym, którzy przyjmą dar zbawienia i wydadzą owoc swego nawrócenia: „Wtedy sprawiedliwi jaśnieć będą jak słońce w królestwie Ojca swego” (Mt 13, 43).  W ten sposób dokona się przebóstwienie człowieka - jego ostateczne powołanie, które zniszczyli nasi pierwsi rodzice, dając posłuch kłamliwej obietnicy kuszącego węża: „tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło” (Rdz 3, 5). Stwórca nie zrezygnował jednak ze swoich planów wobec człowieka i „zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem, aby wykupił tych, którzy podlegali Prawu, abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo” (Ga 4, 4). Prawdziwe bycie jak Bóg nie polega na sięganiu po Jego przymioty, jak wszechwiedza czy wszechmoc, gdyż taka próba zawsze skończy się klęską, lecz na takim upodobnieniu się do Jezusa z Nazaretu, Boga – Człowieka, by móc za św. Pawłem powiedzieć: „Teraz zaś już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus” (Ga 2, 20). Gdy żyje w nas Chrystus ukrzyżowany i zmartwychwstały już tu, na ziemi zaczynamy doświadczać tego życia w Trójcy Przenajświętszej, którego w pełni doświadczymy na kończy czasów: „Umarliście bowiem i wasze życie jest ukryte z Chrystusem w Bogu. Gdy się ukaże Chrystus, nasze życie, wtedy i wy razem z Nim ukażecie się w chwale” (Kol 3, 3). 

                                                                    Arek