„I Ja ciebie nie potępiam. - Idź, a od tej chwili już nie grzesz!” (J 8, 11).

  Historia kobiety cudzołożnej, którą rozważamy w V Niedzielę Wielkiego Postu wprowadza nas głęboko w tajemnicę Bożego miłosierdzia, które w Chrystusie zwycięża grzech i śmierć.  

 Stanowi ona doskonały przykład na to, że przypowieści, przez które Jezus naucza nas o Królestwie Bożym są w rzeczywistości ilustracją do Jego życia. Jeżeli bowiem przypowieść o synu marnotrawnym, którą rozważaliśmy w zeszłym tygodniu, jest obrazem miłosierdzia Ojca przywracającego niewdzięcznego syna do jego pierwotnej godności, to dzisiejsza historia „sądu” Jezusa nad cudzołożnicą ukazuje nam Boga w Jego zbawczym działaniu. Dlatego, medytując nad sensem dzisiejszej Ewangelii, warto pamiętać słowa Jezusa skierowane do Filipa: „Kto Mnie zobaczył, zobaczył także i Ojca” (J 14, 9), oraz naukę św. Pawła z Listu do Kolosan: „On jest obrazem Boga niewidzialnego - Pierworodnym wobec każdego stworzenia” (Kol 1, 15). W zderzeniu z przesadnym legalizmem uczonych w Piśmie i faryzeuszów, Jezus – Pierworodny i jedyny Syn Ojca – przywraca oryginalny sens i pełnię Prawa, które sam Bóg nadał Mojżeszowi. 

Istotą tego Prawa jest bycie instrumentem, który pomaga ludziom dotkniętym konsekwencjami grzechu pierworodnego, w ich powrocie do pierwotnego piękna z przed upadku Adama i Ewy, promieniującego z oblicza Jezusa, który pochyla się nad każdym człowiekiem, podnosi go i obmywa z grzechów swoją Najświętszą Krwią.   

Historia, którą rozważamy ma miejsce o świcie, który wobec nocy symbolizującej śmierć i grzech ma szczególne znaczenie chrystologiczne. Bezpośrednio po perykopie z kobietą przyłapaną na cudzołóstwie św. Jan umieścił słowa Jezusa, który powiedział o sobie: „Ja jestem światłością świata. Kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał światło życia” (J 8, 12). Jeżeli dodamy do tego informację, że Pan spędził noc na Górze Oliwnej, gdzie być może swoim zwyczajem modlił się i gdzie spędzi na modlitwie ostatni wieczór swojego ziemskiego życia zanim zdradzony przez Judasza zostanie pojmany, postawiony przed Wysoką Radą i skazany na śmierć, jeszcze wyraźniej dostrzec możemy w dzisiejszej historii jej charakter soteriologiczny. Ten, który zostaje postawiony przez przebiegłych „obrońców” Prawa w roli sędziego kobiety przyłapanej na cudzołóstwie, wkrótce sam będzie poddany farsie fałszywych oskarżeń i niesprawiedliwego osądu. Co więcej, siódmy rozdział Ewangelii św. Jana kończy się starciem Nikodema z arcykapłanami, którym ukryty uczeń Pana zadaje pytanie: „Czy Prawo nasze potępia człowieka, zanim go wpierw przesłucha, i zbada, co czyni?” (J 7, 51).

Z farsą mamy do czynienia również w przypadku kobiety przyłapanej na cudzołóstwie. Chodzi tu o 12 – 14 letnią dziewczynę, która była zaręczona, ale nie zamieszkała jeszcze z mężem. Mężatki, które mieszkały z mężem, za cudzołóstwo karane były śmiercią przez uduszenie. Z jakiegoś powodu osoba ta nie wytrwała w wierności małżonkowi i popełniła poważne przestępstwo. Co dziwne, nie przyprowadzono z nią mężczyzny, z którym cudzołożyła. Nie ujawnił się również żaden świadek jej upadku: według Prawa mojżeszowego powinien jako pierwszy rzucić najcięższy kamień, który miał w zasadzie uśmiercić osobę skazaną. Cała ta historia może zatem wyglądać na prowokację, której jedynym celem była kompromitacja i zniszczenie Jezusa.

„Wówczas uczeni w Piśmie i faryzeusze przyprowadzili do Niego kobietę którą pochwycono na cudzołóstwie, a postawiwszy ją pośrodku, powiedzieli do Niego: «Nauczycielu, tę kobietę dopiero pochwycono na cudzołóstwie. W Prawie Mojżesz nakazał nam takie kamienować. A Ty co mówisz?» Mówili to wystawiając Go na próbę, aby mieli o co Go oskarżyć” (J 8, 3-6).

Poraża fakt, że dla uczonych w Piśmie i faryzeuszów zarówno Prawo, jak los kobiety były jedynie narzędziami w realizacji ich celu: zastawienia na Jezusa „pułapki doskonałej”. Dla nich kobieta nie popełniła grzechu, ona była grzesznicą, jakby ten czyn ją definiował jako człowieka, dlatego już jest poniekąd martwa i takim chcieli oni widzieć Jezusa. Na swój przewrotny sposób dostrzegają w nich pewne podobieństwo: kobieta, zdradzając męża wystąpiła przeciw Przymierzu Boga z Jego narodem, które symbolizowało małżeństwo; Jezus, występując przeciw bezdusznemu legalizmowi faryzeuszów i uzdrawiając w szabat, był dla nich służącym Belzebubowi odstępcą łamiącym Prawo i odwodzącym lud od Przymierza z Bogiem. Oboje zasługiwali na śmierć i oto nadarzyła się ku temu doskonała okazja. Jeżeli bowiem Jezus potępi kobietę, wówczas zaprze się samego siebie i stanie się niewiarygodny. Co więcej, być może faryzeusze powiedzą Mu wtedy: skoro uznajesz ją za winną, to weź najcięższy kamień i rozpocznij egzekucję. Jeżeli natomiast w świątyni przeciwstawi się publicznie Prawu Mojżesza, zostanie uznany za bluźniercę i aresztowany. W obu przypadkach jego misja zakończy się definitywnie. Chytry plan faryzeuszów można z przekonaniem nazwać diabolicznym, i w rzeczywistości są narzędziami szatana, gdyż podobnie jak diabeł na pustyni, posługując się Słowem Bożym, wystawiają Jezusa na próbę, kuszą Go, chcąc położyć kres Jego zbawiennej misji.

Początkowo Jezus milczy, jak milczał sądzony przez Piłata, wyznawszy, że jest królem żydowskim: „A gdy Go oskarżali arcykapłani i starsi, nic nie odpowiadał. Wtedy zapytał Go Piłat: «Nie słyszysz, jak wiele zeznają przeciw Tobie?» On jednak nie odpowiedział mu na żadne pytanie, tak że namiestnik bardzo się dziwił” (Mt 27, 12-14). Taka jest Jego odpowiedź na farsę osądu, któremu poddana zostaje nie tylko kobieta cudzołożna, lecz również On, Błogosławiony mąż, który odmawiając udziału w osądzie dziewczyny, nie wchodzi na drogę grzeszników i nie siada w kole szyderców, lecz ma upodobanie w Prawie Pana” (Ps 1, 1-2). Właśnie z powodu tego upodobania w Prawie Jezus pisze palcem po ziemi:

„Lecz Jezus nachyliwszy się pisał palcem po ziemi. A kiedy w dalszym ciągu Go pytali, podniósł się i rzekł do nich: «Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci na nią kamień». I powtórnie nachyliwszy się pisał na ziemi. Kiedy to usłyszeli, wszyscy jeden po drugim zaczęli odchodzić, poczynając od starszych, aż do ostatnich. Pozostał tylko Jezus i kobieta, stojąca na środku” (J 8, 6-9).

Nie wiemy, co Jezus pisze palcem po ziemi. Najwyraźniej nie jest to według Ewangelisty bardzo istotne. Ważny jest sens tego gestu, który każdemu Żydowi znającemu Pisma powinien kojarzyć się ze słowami Mojżesza skierowanymi do Izraelitów w kontekście ich bałwochwalstwa: „dał mi Pan dwie kamienne tablice pisane palcem Bożym. Były na nich wyryte wszystkie słowa, które wyrzekł do was Pan na górze spośród ognia w dniu zgromadzenia” (Pwt 9, 10). W dalszej części swojej mowy Mojżesz przytoczył słowa Boga, który uznał naród wybrany winnym bałwochwalstwa: „Wstań, zejdź stąd prędko, bo niegodziwie postąpił twój lud, który wyprowadziłeś z Egiptu. Szybko zeszli z drogi, którą im zaleciłeś. Uczynili sobie posąg ulany z metalu” (Pwt 9, 12) i Jego wyrok: „Pozwól, że ich wytępię, wygładzę ich imię spod nieba, a z ciebie uczynię naród mocniejszy i liczniejszy od nich” (Pwt 9, 14). Mojżesz, wobec grzechu Izraelitów wstawił się za nimi, czyniąc pokutę: „I leżałem przed Panem, jak za pierwszym razem, przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy, nie jedząc chleba, nie pijąc wody za cały ten grzech, któregoście się dopuścili, czyniąc to, co jest złe w oczach Pana, i pobudzając go do gniewu” (Pwt 9, 18). Bóg zaś okazał im swoje miłosierdzie: „Przeląkłem się bowiem widząc gniew i zapalczywość, jakimi zapłonął na was Pan, tak że chciał was wytępić. Lecz wysłuchał mnie Pan jeszcze i tym razem” (Pwt 9, 19).

Tym, co konstytuowało naród wybrany było nie tyko jego pochodzenie od Abrahama i uczestnictwo w danych mu przez Boga obietnicach, ale również doświadczenie ciężaru własnego grzechu i łaski Bożego miłosierdzia, otrzymanego dzięki wstawiennictwu orędowników wybranych przez Boga. Dotyczyło to zarówno wymiaru wspólnotowego jak i indywidualnego: każdy bowiem, nawet „prawy siedmiokroć upadnie i wstanie” (Prz 24, 16).  Dlatego Jezus, podobnie jak podczas kuszenia przez diabła na pustyni, „odpowiada” faryzeuszom i uczonym w Piśmie, nawiązując swoim gestem do słów Mojżesza, po czym – jako nowy i doskonały Pośrednik między Bogiem a Jego ludem – wypowiada polecenie, które pozornie zdaje się być wydaniem wyroku na kobietę, a w rzeczywistości jest swoistym kontratakiem wobec knowań faryzeuszów i uczonych w Piśmie. Żaden bowiem z nich nie mógł powiedzieć o sobie, że nie popełnia grzechu, ponieważ w tym momencie zanegowałby Pismo („prawy siedmiokroć upadnie”). Trudno powiedzieć zatem, czy czują oni wyrzuty sumienia, przypominają sobie własne grzechy i dlatego żaden z nich nie chce jako pierwszy zadać śmiertelnego ciosu; być może po prostu rozumieją, że i tym razem przegrali, więc niczym szatan/oskarżyciel odstępują od Jezusa, aż do czasu (por. Łk 4, 13), gdy nadarzy się inna okazja, by Go pojmać. Zostawiają przy tym kobietę cudzołożną z Panem, potwierdzając przez to, że od samego początku nie zależało im na wymierzeniu jej sprawiedliwości. Podstęp się nie udał i kobieta przestała im być potrzebna.

„Wówczas Jezus podniósłszy się rzekł do niej: «Kobieto, gdzież oni są? Nikt cię nie potępił?» A ona odrzekła: «Nikt, Panie!» Rzekł do niej Jezus: «I Ja ciebie nie potępiam. - Idź, a od tej chwili już nie grzesz!»” (J 8, 10-11).

Nie przestała być jednak potrzebna Jezusowi, który przyszedł odszukać i ocalić takich jak ona: grzesznych, zagubionych, potępionych przez tych, którzy uważali się za sprawiedliwych. Uwolniony wreszcie od obecności śmiertelnie trującego kwasu faryzeuszów i uczonych w Piśmie, Jezus – nowy Mojżesz – stanął przed przerażoną dziewczyną jako Zbawiciel, aby również dla niej – grzesznej, lecz przez to nie potępionej córki Abrahama – wypełniły się słowa proroctwa Zachariasza:

„Jego ludowi dasz poznać zbawienie [co się dokona] przez odpuszczenie mu grzechów, dzięki litości serdecznej Boga naszego. Przez nią z wysoka Wschodzące Słońce nas nawiedzi, by zajaśnieć tym, co w mroku i cieniu śmierci mieszkają, aby nasze kroki zwrócić na drogę pokoju” (Łk 1, 77-79).

Jezus nie potępia kobiety, która popełniła cudzołóstwo dlatego, że jest całkowicie zjednoczony z Ojcem, który „nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony” (J 3, 17). Potępienie jest domeną diabła, który nie potrafi kochać i przebaczać. Uczył o tym o. Matteo La Grua, jeden z najbardziej znanych włoskich egzorcystów, obdarzonym charyzmatem uzdrawiania i uwalniania:

„Największym naszym wrogiem jest wyrok oskarżający. A główny oskarżyciel jest jeden: diabeł. Kiedy otwieramy serce, aby oskarżać bliźniego, z pewnością otwieramy serce diabłu. Nasze słowa oskarżające są owocem zamysłów szatana. Oskarżanie i sądzenie są zakazane przez Boga. On udziela światła i miłości, kiedy się sądzi wobec Niego. Ale w życiu codziennym Pan domaga się naszego „współczucia”. Nie wolno nam pozostawiać miejsca na oskarżanie i sądzenie. Kto sam sądzi, jest przeciwko Bogu, czy to umysłem, czy sercem. I to właśnie tam gnieździ się szatan. „Kto jest bez grzechu niech pierwszy rzuci kamień”. Bóg uczy litości wobec grzesznika. Kiedy wydajemy wyroki potępienia, stawiamy siebie na miejscu Boga i zajmujemy pozycję przeciwną Jego przykazaniu. Kiedy otwieramy drzwi naszego serca szatanowi, on jest w nas i oskarża innych dla naszej zguby. Oskarżając innych, oskarżamy samych siebie i szkodzimy samym sobie. A zatem uwalniajmy się od myśli oskarżających, od uczuć zawiści, od urazy. Tylko w ten sposób możemy uwolnić się z mocy zła. I tak zamkniemy drzwi naszego serca przed szatanem” (O. Matteo La Grua. Roberta Ruscica, „Moja walka z szatanem”, s. 55-56).

Brak osądu i potępienia ze strony Jezusa nie oznacza bynajmniej, że zbagatelizował On grzech kobiety cudzołożnej. Gdyby tak było Jego odkupieńcza śmierć nie miałaby sensu. Pan – na sposób znany tylko Ojcu – wziął jej grzech na siebie, tak jak wziął na siebie grzechy wszystkich ludzi popełniane od stworzenia świata, aż do jego końca i potraktował je do tego stopnia poważnie, że aby nas odkupić umarł najhaniebniejszą i najboleśniejszą śmiercią, jaką wówczas zadawano w majestacie rzymskiego prawa.

W tym sensie dzisiejsze polecenie Jezusa: „Idź, a od tej chwili już nie grzesz!” (J 8, 11) nabiera dla nas, jego uczniów, szczególnego sensu, który można wyrazić, nawiązując do słów św. Pawła z Pierwszego Listu do Koryntian: „Czyż nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Świętego, który w was jest, a którego macie od Boga, i że już nie należycie do samych siebie? Za [wielką] bowiem cenę zostaliście nabyci. Chwalcie więc Boga w waszym ciele!” (1 Kor 19, 20).

                                                           Arek